گیاهان دارویی
وبلاگ محمد علیانسبگیاهان دارویی
وبلاگ محمد علیانسب
| لیست مواد غذایی به تفکیک طبع |
  |
با خوردن مواد غذایی، بدن انسان از دو منظر دچار تغییراتی میگردد.
منظر اول سردی و گرمی بدن است. بعضی از مواد غذایی، گرما بخش جسم آدمی هستند و برخی سرد کننده (سست کننده).
منظر دوم تری و خشکی یعنی میزان آب بدن. بعضی از مواد غذایی رطوبت بخش هستند و باعث زیاد شدن مایعات بدن می گردند و برخی خشکی دهنده هستند و باعث زیاد شدن املاح بدن می گردند. لازم به ذکر است میزان تاثیر مواد غذایی از لحاظ هر یک از دو منظر فوق الذکر، خود دارای درجه و مرتبه می باشد به طور مثال امکان دارد یک مواد غذایی از لحاظ گرمی دارای درجه بسیار بالا و از لحاظ تری در درجه پایینی باشد.
غیر از مواد غذایی رفتارها، محیط و احساسهای مختلف همچون شادی، ترس و ... نیز اثرات گرما یا سردی بخش و تر و خشک کننده دارند.
خورش های ایرانی نیز با توجه به ترکیبات و ادویه مورد استفاده، دارای طبع متعادل هستند.
لبنیات : کره، ماست چکیده، شیر محلی تازه گاو و شیر گوسفند
صیفی جات: خربزه، خیار چنبر، طالبی و گرمک
میوه ها: انجیر تازه و خشک، انگور، خرما، سیب شیرین، قیسی، گیلاس، گلابی، موز، مویز، بالنگو، اقسام توت و کشمش
ریشه ها: انوع ترب، زردک، سیب زمینی ترش، شلغم و هویج
سبزی ها: شبدر، تربچه و ترب
حبوبات: گندم و اقسام لوبیا
گوشتها: جگر سیاه و سفید، پاچه، گوشت گوسفند (بره)، بوقلمون، مرغ محلی، میگو، زبان و چشم
مغزهای گیاهی: بادام درختی شیرین، بادام زمینی، تخم طالبی، تخم خربزه و کنجد
متفرقه: شیره انگور، روغن کنجد، روغن گاو، دنبه، روغن بادام تلخ، ارده، سمنو و خاکشیر
مواد غذایی گرم و خشک (صفرا) - تابستانی:
صیفی جات: بادنجان و فلفل سبز
میوه ها: انبه، به، زیتون و نارگیل
ریشه ها: چغندر، پیاز، سیر، کلم قمری و موسیر
سبزی ها: برگ چغندر ، پونه، نعناع، پیازچه، ترخون، مرزه، تره تیزک (شاهی)، جعفری، رازیانه، ریحان، شاهتره، شنبلیله، شوید، کرفس، اقسام کلم بستانی، گزنه، مارچوبه، تره و تره فرنگی
حبوبات: جوی دوسر (چاودار)، لپه، نخود و برنج کته ای
گوشتها: آهو، اردک، گاو (هرچه سن گاو بالاتر باشد، سردی آن بیشتر می شود و در گروه سرد و خشک جای می گیرد)، بلدرچین، گنجشک، شتر مرغ، شتر، کبوتر، خروس، کباب و دل
مغزهای گیاهی: بادام هندی، بادام درختی تلخ، بادام کوهی، پسته کوهی، پسته، تخم آفتابگردان، چلغوز، فندق و گردو
ادویه ها: آویشن، اسپند، چای سبز و سیاه، خردل، دارچین، انیسون، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیره، سیاهدانه، فلفل، کاکائو، گلپر، وانیل، هل و نمک
متفرقه: روغن زیتون، شیره خرما، عسل، شکر سرخ یا سفید و عرق بهار نارنج
مواد غذایی سرد و خشک (سودا) - پاییزی:
لبنیات : کشک و قراقروط
حبوبات: ارزن، باقلا خشک، برنج (آبکش)، جو، ذرت، عدس و ماش
گوشتها: بز، قلوه، سیرابی و شیردان
مغزهای گیاهی: بلوط خوراکی و شاهدانه
ادویه ها: سماق، نشاسته و قهوه
لبنیات : پنیر تازه، خامه، دوغ، ماست، سرشیر و شیر پاستوریزه
صیفی جات: خیار، اقسام کدو، گوجه فرنگی، هندوانه و کدو حلوائی
سبزی ها: اسفناج، بامیه، خرفه، قارچ خوراکی، کاسنی، کاهو و لوبیا سبز
حبوبات: باقلا تازه و نخود سبز
گوشتها: انواع ماهی و مغز گوسفند
مغزهای گیاهی: تخم کدو، تخم هندوانه، خشخاش و به دانه
متفرقه: اسفرزه، گلاب و ماء الشعیر
طبایع چهارگانه (گرمی و سردی مزاجها
اصول تشخیصی ودرمانی این طب برمبنای شناخت اخلاط اربعه (طبایع چهارگانه) استوار است لذا نام اصلی این طب طب اخلاطی است. طبایع یا مزاجها بطور کلی چهار دسته اند
مزاجهای صفراوی (گرم وخشک):
این افراد لاغربا پوستی گرم وخشک متمایل به رنگ زرد ودارای حرکات سریع وتند وعجول در کارها می باشند کم خواب هستند وتمایل به سردیها مثل خیار وکاهو و ترشیها مثل سرکه و لواشک دارند که در تعادل مزاجی آنان نیز موثر است.
مزاجهای دموی (گرم وتر):
این افراددرشت اندام بوده دارای پوستی سرخ وسفیدوگرم ونرم ودارای نبض پر و قوی هستند .افرادی شجاع ومعمولا آرام هستند تمایل به ترشی وشیرینی دارند تحمل سرما برایشان راحتتر است .
مزاجهای بلغمی (سرد وتر):
افرادی چاق وپرچربی دارای پوستی سفید وموهایی کم پشت هستند تشنه نمی شوند دهان مرطوب است خواب زیادی دارند تمایل به مصرف گرمیها مثل شیرینی وادویه داشته وبه سردیها وترشی رغبتی نشان نمی دهند ودر فصل زمستان ناراحتیهایشان شدت می یابد افرادی کم انرژی و کند بوده و کمتر عصبانی میشوند .
مزاجهای سوداوی (سرد وخشک):
افرادی لاغر دارای خواب کم وبینی خشک میباشند که به گرمیها و شیرینی ها تمایل بیشتری دارند تمایل به هوای گرم دارند و افرادی دقیق ومنظم ومحاسبه گر هستند .
میوه ها و دانه های گرم و تر :
انجیر ، انگور ،
بادام زمینی ، بادام شیرین ، بادام کوهی ، به ، تخم خربزه ، توت (شاه توت) ،
انواع توت ها ، خربزه ، هویج ( زردک) ، سیب ، شلغم ، کدو ، کنجد ، گلاب ،
لوبیا قرمز
میوه ها و دانه های گرم و خشک
. انبه ، بادام
کاغذی ، بادمجان (خیلی گرم و خشک) ، تخم شربتی ، بولاغ اوتی ، پرتقال ،
پسته ، پونه (خیلی گرم و خشک) ، پیاز (خیلی گرم و خشک) ، پیه ( دمبه) ، ترب
(خیلی گرم و خشک) ، تره ، جعفری، دینارویه ، چای ، خردل ها ، خرما ،
خرمالو ، دارچین ، روغن ، ریحان ، زرد چوبه ، زعفران ، زنجبیل ، زنیان ،
زیتون ، زیره سیاه ، سیر ، شنبلیله ، فلفل (خیلی گرم و خشک) ، فندق ، کرفس ،
کشمش انگور سیاه ( مویز) ، کلم ، کنگر ، گردو ، گل سرخ (خیلی گرم و خشک) ،
لپه ، مرزه ، موسیر ، موم عسل ، نارگیل ، نخود ، نعناع ، عرق بهار نارنج ،
هل .
غذاهای گرم و تر :
عسل ، نخود ، آب آبگوشت ، گوشت
بوقلمون ، شیر میش ، گوشت غاز (پرنده) ، گوشت گوسفند ، گوشت مرغ خانگی ،
گوشت مرغابی و اردک ، میگو (روبیان) ، گوشت بلدرچین ، گوشت کله ، جگر ،
خورشت بادمجان ، خورش قورمه سبزی ، آبگوشت به ، آبگوشت کلم قمری ، آب شور ،
کره ، خامه ، روغن ، نیمرو ، تخم مرغ ، گوشت بز ،غذاهای گرم و خشک
گوشت
آهو ، شیر شتر ، گوشت شتر ، گوشت شتر مرغ ، گوشت کبوتر ، کوهان شتر(خیلی
گرم و خشک) ، گوشت گاومیش ، گوشت گنجشک ، گوشت لک لک ، نمک طعام (خیلی گرم و
خشک) ، گوشت اردک ، خورش فسنجان .
میوه ها و دانه های معتدل :
برگ چغندر ، برنج ، تمشک ، چغندر ، عدس ، عناب ، گرمک ، گندم ، قهوه ، کاسنی ، کاهو ، موز .
غذاهای معتدل :
شیر گاو ، گوشت کبک ، گوشت کبک دری ، کوکو سبزی ، فرنی ، کوفته ، کشک بادنجان ، شیر برنج ، نان فطیر .
میوه ها و دانه های سرد و تر :
اسفناج ، آلو ، انار ،
باقلا ، بالنگ ، بامیه ، خرفه ، پنیر ، خیار ، دوغ ، زردآلو ، کدو (تخم) ،
کدو حلوایی ، گلابی ، هلو ، هندوانه ،
میوه و دانه های سرد و خشک
ارزن ، ازگیل ، انار ترش ،
تمبر هندی ، جو ، ذرت ، ریواس ، زرشک ، سرکه ، سنجد ، شاه بلوط ، گشنیز ،
گیلاس ، لیمو امانی ، لیمو ترش ، لیمو شیرین ، ماش ، نارنج ، نشاسته ،
ولیک .
غذاهای سرد و تر :
شیر بز ، ماست ، دوغ ، مرغ ماشینی ، قره قروت ، شیر بز ، ماهی ،
غذاهای سرد و خشک
کشک ، گوشت گاو .
...
(این قانون مصرف سردیهاست : اگر پنیرمیخورید حتما با گردو خورده شود ، اگر ماست و دوغ میخورید حتما با یک قاشق چایخوری زنیان خورده شود ، اگر ماهی میخورید با خرما خورده شود ، اگر برنج میخورید با زیره خورده شود ، مرغ را حتما با گرمی خورده شود ، و هر چیز سرد دیگر با گرمی هائی مثل عسل و خرما و دیگر غذاهای گرم
الأدویه یا گیاه شناسی داروئی و طب سنتی که امروز از آن با نام مفردات پزشکی و فارماکوگنوزی یاد می شود در باورها و اعتقادات درمانی مردم و نیز در متون قدیمی طب سنتی ایران برگرفته از کتب معتبر و دانشمندان نام آوری چون ابن سینا، زکریای رازی، اهوازی ارجانی و ... می باشد که اصول طبابت آن بر چهار طبیعت مزاج آدمی یا اخلاط اربعه بنام : بلغم ، صفرا ، سودا ، خون و همچنین بر گرمی و سردی استوار بوده است و بر این اساس تشخیص و درمان صورت می گرفته است.
در طب تطبیقی و تلفیق عقاید قدما با پزشکی جدید، اخلاط اربعه با نام PH خون یا اسیدیتیک و بازیک؛ و گرمی و سردی با واژه های پرکالری و کم کالری خوانده می شوند. ولی هیچکدام از این تعبیرات بازگو کننده جامعی به شمار نمی روند و غذاهای گرم و سرد در اعتقاد عامه ی مردم ایران به عنوان غذاهای پرکالری و کم کالری نمی باشد، زیرا خوراکی هایی مانند گردو ، نارگیل ، کاکائو ، خرما ، کنجد ، گوشت شتر ، گوشت کبوتر جزء غذاهای گرم و خوراکی هائی مانند هلو ، هنداونه ، خیار ، توت فرنگی ، جو ، برنج ، گوشت گاو ، ماهی و مرغ به نام غذاهای سرد شناخته می شوند. برخی غذاها نیز مثل شیر و م است گوسفند ، نان گندم ، گوشت بره و ... غذاهای معتدل و به عبارتی نه گرم و نه سرد شناخته می شوند و این گروه از غذاها اثر متابولیسمی و حالت خاص در افراد گرم مزاج و سرد مزاج ایجاد نکرده و به هر دو گروه سازگار است.
خوراکی هایی مانند گردو، نارگیل ، کاکائو ، خرما ، کنجد ، گوشت شتر ، گوشت کبوتر جزء غذاهای گرم و خوراکی هائی مانند هلو ، هنداونه ، خیار ، توت فرنگی ، جو ، برنج ، گوشت گاو ، ماهی و مرغ به نام غذاهای سرد شناخته می شوند.
در طب سنتی، خوراکی های سرد ارزش غذایی منفی در شخص ایجاد کرده و خوردن آنها سبب رخوت ، سستی ، ضعف عمومی ، رنگ پریدگی ، بی حالی ، کم حوصلگی، کاهش نیروی جنسی ، پرخوابی و ... می شود. برعکس خوردن غذاهای گرم باعث بالا رفتن فشارخون ، برافروختگی چهره ، کم خوابی ، جوش صورت واحتمالاً کهیر و جوش های چرکی خواهد شد.
در طب سنتی ایران هر فرد حالت و طبیعت مزاج یا ارگانیسم بدن خود را نسبت به غذاهای سرد یا گرم تشخیص می دهد و در مصرف آنها رعایت اعتدال را می نماید تا دچار عوارض گوارشی و ... نگردد.
عدم هماهنگی بین مزاج و غذا - طبق اعتقاد طب سنتی ایران - موجب اختلال در اندام های داخلی مثل قلب و ریه شده و شخص احساس بیماری می نماید. امروزه با پیشرفت پزشکی و کشف علت بیماری ها، این عقاید سنتی کنار گذاشته شده و کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
مصرف غذاهای با طبع گرم باعث افزایش توان جسمی، جنسی و حرارت بدن فرد می شود.
با مصرف غذاهای گرم حرارت بدن فرد به سرعت بالا می رود، احساس انرژی و قدرت پیدا می کند و از نظر جسمی، جنسی و حتی روحی آمادگی و توان بیشتری پیدا می کند و بر عکس با خوردن غذاهای سرد حرارت بدن فرد مقداری کم می شود و احساس سستی و رخوت به او دست می دهد.
برخی افراد نسبت به غذاهای سرد حساس تر از دیگران هستند و با مصرف غذاهای سرد به مقدار زیاد، حالت تهوع، دل پیچه و سرگیجه پیدا می کنند که به آن ها "طبع سرد" گفته می شود و برعکس، برخی افراد با مصرف غذاهای گرم به مقدار فراوان، دچار بالا رفتن غیر عادی حرارت بدن و جوش هایی در نقاط مختلف بدن می شوند، که این افراد دارای "طبع گرم" هستند.
استفاده زیاد و مکرر غذاهای با طبع گرم می تواند، باعث افزایش قوای جسمی، میل و توانایی جنسی شود و بر عکس مصرف مکرر غذاهای با طبع سرد می تواند، این توانایی ها را کاهش دهد.
از مواد غذایی گرم می توان انبه، توت سفید، خربزه، خرما، زردآلو، زیتون، گلابی، موز، نارگیل، ، بادمجان، بامیه، پیاز، ترب، سیب زمینی ترشی، سیر، شلغم، قارچ، کرفس، کنگر فرنگی، مرزه، موسیر، نعناع، هویج، چای، خردل، زعفران، زنجبیل، انواع فلفل، خاکشیر، سیاه دانه، لوبیا، نخود، گندم، کنجد، بادام، پسته، فندق، انواع زیره . گردو، تخم مرغ را نام برد که باعث افزایش میل جنسی می شوند.
از مواد غذایی سرد می توان سرکه، انگور، هندوانه، ریواس، شوید، ترخون، کاهو، گشنیز، ، قهوه، شاهدانه، عدس و ماش را نام برد که میل جنسی را کاهش می دهند.
گرچه مطالعات امروزی نیز، ارتباط بین طبع مواد غذایی و تأثیر آن ها بر میل جنسی را نشان داده است ولی از آنجا که حتی برخی مواد سرد نیز اثرات افزایش دهنده و برخی مواد گرم اثرات کاهش دهنده ی قوای جنسی را از خود نشان داده‌اند، برای یافتن طبع افراد نیاز به بررسی های علمی بیشتری است که علم امروز هنوز یافته های کافی در این مورد ندارد.
کاهو و فلفل هر دو دارای ویتامین ث هستند و این ویتامین مهار کننده ی ترشح تیروکسین است، ولی بر اساس نظرات طب سنتی ایران، کاهو سرد و فلفل گرم است. بنابراین نمی توان تمام فرضیات ارائه شده در طب سنتی را با یافته های علوم امروزی تطبیق داد.
علم امروزی هنوز نتوانسته توضیح قانع کننده ای برای علت گرم شدن بدن به دنبال مصرف برخی مواد غذایی "گرم" و کاهش دمای بدن به دنبال صرف غذاهای "سرد" ارائه کند.
در علم تغذیه، مواد غذایی از نظر سرعت بالا بردن قند خون پس از خورده شدن به انواع با "اندکس گلیسمیک بالا" و با "اندکس گلیسمیک پایین" تقسیم می شوند که گروه اول هنگامی که خورده می شوند، با سرعت بیشتری قند خون را بالا می برند، ولی گروه دوم قند خون را به آرامی بالا می برند که با این وجود، دلیلی وجود ندارد که هیچ یک از این غذاها حرارت بدن را با سرعت متفاوتی تغییر دهند.
بخش تغذیه و سلامت تبیان
محققانی که در این زمینه تحقیق کرده اند، معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند
و در صورت مصرف غذاهای گرم مثل شکلات، عسل و خرما، دچار التهاب و گر گرفتگی می شوند
و همچنین افرادی که سرد مزاج هستند، با مصرف غذاهای سرد مثل ماست و ترشی دچار ناراحتی هایی نظیر درد استخوان ها یا ضعف و بی حالی می شوند.
بر این اساس است که توصیه می شود افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند، غذاهای سرد مصرف کنند تا گرمی آنان تعدیل شود
و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند، غذاهای گرم مصرف کنند و یا با مخلوط غذاهای سرد و گرم، اثر سردی و گرمی خنثی شود.
سردی و گرمی که در طب جدید با عنوان غذاهای کم کالری و پُر کالری نام برده می شود، واقعیت غیر قابل انکار است
و به عقیده محققان، در صورت پیروی از الگوهای صحیح، افراد از مصرف مواد غذایی مختلف بهره مند خواهند شد.
هر فرد به صورت تجربی قادر است تا طبیعت خود را شناسایی کند تا بر این اساس، ا ز ناهماهنگی بین مواد غذایی و عوارض حاصل از آن پیشگیری کند.
همان طور که گفته شد، افرادی که طبیعت گرم دارند، تحمل گرما را ندارند و به مصرف مواد غذایی خنک و سرد تمایل دارند، زیرا این گونه مواد غذایی انرژی کمتری دارد
اما افرادی که طبیعت سرد دارند، سرمایی هستند، آب و هوا و مواد غذایی گرم برای آنان مناسب تر است و تمایل آنان به مصرف مواد غذایی گرم و پُر انرژی است.
اساتید طب سنتی در خصوص علت بروز این پدیده در افراد، معتقد هستند مزاج افراد یا مادرزادی و یا اکتسابی است.
صفات مادرزادی مزاج انسان، حاصل ترکیب صفات کیفیتی مزاج والدین و تأثیر محیط در دوران رشد جنینی است.
به معنای عام و کلی شامل محیط جغرافیایی و شرایط اقلیمی، تغذیه، میزان خواب و بیداری و فعالیت و استراحت مادر و رویدادهای روانی مادر و... است.
با توجه به این که در فلسفه طب سنتی، گرمی و سردی کیفیت های فاعله هستند،
باید آن ها را در فرآیند توارث ژنی، صفات غالب بدانیم.
بنابراین مزاج فرزند یک زوج که هر دو مزاج گرم دارند، حتماً گرم خواهد بود و تنها در صورتی مزاج فرزند آن ها سرد خواهد شد
که مادر در دوران بارداری به شدت تحت تأثیر عوامل سردی آور قرار داشته و به بیماری های رحم یا مغز و کبد دچار شده باشد.
البته ممکن است فردی که گرم مزاج مادرزادی بوده است،
در دوران زندگی اش تحت تأثیر شرایط زیستی و یا روحی و روانی و عارضه های دیگر تغییر مزاج دهد و مزاج جدیدی را اکتساب کند.
از سوی دیگر طبق نظر حکمای طب سنتی ایران، بدن همه موجودات و انسان ها از چهار ماده اصلی ساخته شده است که عبارت هستند از:
خاک، آب، هوا و آتش. که هر کدام از این ارکان دارای کیفیت خاص خود می باشد.
،
با بیان این که کیفیت خاک را سرد و خشک، آب، سرد و تر، هوا، گرم و تر و آتش را گرم و خشک در نظر بگیریم،
اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد،
مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد،
مزاج های چهار گانه اصلی که عبارت هستند از مزاج سوداوی، بلغمی، دموی و صفراوی، ایجاد می شوند. "
به گفته این متخصص طب سنتی " در شخص سوداوی، سردی و خشکی، در بلغمی، سردی و تری
و در فرد دموی، گرمی و تری و نهایتاً در شخص صفراوی گرمی و خشکی غلبه دارد
که این کیفیات یعنی سردی و گرمی و تری و خشکی موجب بروز علائمی در فرد می شود."
طب جدید در تحقیقات خود در زمینه ریشه های بروز سردی و گرمی در افراد بر تجربه های قدما مهر تأیید زده است،
که در صورت ادامه مطالعات و رسیدن به یافته های جدیدتر می تواند در بهبود سلامت نسل نیز کمک کننده باشد.
" برخی افراد طبیعت سرد دارند و با خوردن مواد غذایی سرد مثل ماهی، سردی می کنند که به عبارتی بدن ضعف می کند و دچار سُستی مفاصل، کندی حرکت، خواب آلودگی و یا کم حوصلگی می شود. "
بر اساس برخی از یافته های علمی و تحقیقات متخصصان طب سنتی اساساً این مسئله که برخی از غذاها گرم و برخی از غذاها سرد هستند
درست است و بهتر است افراد با تشخیص این که طبع سرد یا طبع گرم دارند، به رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی اهمیت بدهند.
همان طور که گفته شد در طب ایرانی تئوری بنیادی داریم به نام اخلاط چهار گانه(صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی) که این اخلاط چهار گانه ترکیباتی مایع هستند.
بر اساس این تئوری غذایی که می خوریم در کبد تغییر ماهیت داده و فعل و انفعالاتی روی آن صورت می گیرد و به چهار شکل در می آید:
ترکیبی قرمز متمایل به زرد به نام صفرا که به هضم غذا کمک می کند و کارکرد مغزی را افزایش می دهد.
ترکیب دیگر سرخ رنگ است به نام دم یا خلط خون که اکسیژن و مواد غذایی را به بافت ها و سلول های بدن می رساند.
ترکیب سوم که بلغم نام دارد، قرمز کم رنگ است و وظیفه تسهیل کار مکانیکی و لغزش مفاصل روی هم و تشکیل بافت عصبی و سلول های مغزی را دارد.
ترکیب چهارم قرمز و جگری رنگ است که سودا نام دارد و وظیفه طبیعی تحریک اشتها و تشکیل بافت استخوانی را دارد.
به این ترتیب هر ماده غذایی وقتی وارد بدن می شود،
بسته به مزاجش موجب تولید اخلاط چهار گانه می شود و البته یکی را بیشتر تولید می کند.
افراد باید مشخص کنند که در کدام یک از مزاج های چهار گانه صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی قرار می گیرند
و برای این کار لازم است تا بدانند که علائم هر یک از این مزاج ها چیست و بیشتر علائم کدام یک از این مزاج ها با آن ها تطابق دارد.
تهیه و تنظیم :محمد علیانسب کارشناس گیاهان دارویی
